لابۆرى شانۆى لالش بۆ جارى سێهه‌مین له فێستیڤاڵى نێونه‌ته‌وه‌یى قاهیره بۆ شانۆى ئه‌زموونگه‌ری
"لابۆرى شانۆى لالش " كه تایبه‌ته به هه‌ردوو هونه‌رمه‌ندى ئه‌زمونكارى كورد له ڤییه‌ناى پایته‌ختى هونه‌ر و رۆشنبیرى جیهانى، به ئه‌زموونى "بێ سێبه‌ر " ده‌بێته میوانى "خولى بیسته‌مینى فێستیڤاڵى قاهیره‌ى نێونه‌ته‌وه‌یى بۆ شانۆى ئه‌زموونگه‌ریى " كه له مانگى ئۆكتۆبه‌رى ئه‌مساڵدا(10-20. 10. 2008)ئه‌نجامدرا
جێى ئاماژه‌بۆكردنه لابۆرى شانۆى لالش له‌ساڵى 2004یشدا به ئه‌زموونى "وڵاتێ له خۆڵه‌مێش و گۆرانى "و ساڵى 2005یش به ئه‌زموونى(سه‌ره‌تاى گفت)به‌شداربوون و بونه‌ته جێگه‌ى سه‌رسوڕمان و پرسیار و گفتوگۆى فێستیڤاڵه‌كه و له‌ده‌ق و توێژینه‌وه ره‌خنه‌ییه‌كاندا به ئه‌زمونێكى ئه‌لته‌رناتیڤى خاوه‌ن رێوشوێنى داهێنه‌رانه‌ى تایبه‌ت به‌خۆى ئاماژه‌یان پێداوه.
*ئه‌زموونى(بێ سێبه‌ر)له گه‌شتێكى جیهانیدا:
ئه‌زموونى(بێ سێبه‌ر)وه‌كو پرۆژه‌ى توێژینه‌وه له‌ساڵى(2006)ه‌وه له‌چه‌ند وێستگه‌یه‌كى ئه‌زموونكاریدا پرۆسێسى گه‌ڕان و پشكنین و تایبه‌تمه‌ندێتى شه‌ماڵ و نیگار پێكده‌هێنێت.
ئه‌م وێستگه جیاوازانه‌ش له‌نێوان ساڵى (2006-2008)دا شانبه‌شانى ئه‌زموونه‌كانى تریان له‌چه‌نده‌ها فێستیڤاڵى پێرفۆرمانسى و شانۆیى و میوزیكیى و پێكگه‌یشتنه نێونه‌ته‌وه‌ییه‌كاندا له(نه‌مسا و ژاپۆن و یۆنان و كۆسۆڤۆ و ئۆكرانیا و میسر)دا نمایش كراوه و له‌ساڵى (2009)شدا له تونس و مه‌غریب و ئوردون و پۆڵۆنیا و یۆنان و ئیتاڵیا بۆ جارێكى تریش له وه‌رشه‌یه‌كى تایبه‌تیدا له میسر نمایش ده‌كرێت.
دیسانه‌وه ئه‌م ئه‌زموونه جگه له فێستیڤاڵه جیهانیه‌كان ئه‌وا له‌ته‌ك سیمینار و وه‌رشه‌ى ده‌نگى و جه‌سته‌یدا به‌ڕابه‌رى شه‌ماڵ و نیگار به‌هاریكاریى زانكۆى ڤییه‌نا له نه‌مسا و زانكۆى ئیڤانى نه‌ته‌وه‌یى له ئۆكرانیا و زانكۆى پرشتینا له كۆسۆڤۆ و زانكۆى شینشوى ماتسومونۆ له ژاپۆن، بۆ قوتابیانى هونه‌ر و بیریارانى شانۆ و میوزیك نمایشكراوه.
*وێنه‌یى و فیزیكاڵى ده‌نگ له پانتاییه‌كاندا:
نیگار و شه‌ماڵ له‌م ئه‌زموونه‌دا سه‌رقاڵى قوڵكردنه‌وه و په‌ره‌پێدانێكى ترى پرۆسه‌ى(ده‌نگ وه‌كو سه‌رچاوه)ن بۆ خوڵقاندنێكى نوێ و فراوانتر و گۆرِیده‌یى له(كۆمۆنیكاتسیۆنى پێرفۆرماتیڤى)دا كه‌تیایدا توانستى وێنه‌یى و فیزیكاڵى ده‌نگ له‌پانتاییه‌كاندا به‌رجه‌سته ده‌كه‌ن. "نیگار حه‌سیب قه‌ره‌داغى "ده‌ڵێ: "ده‌نگ ته‌نیا بۆ گوێچكه‌كان نییه، به‌ڵكو بۆ چاوه‌كانیشه ".
شه‌ماڵ عومه‌ریش ده‌نووسێ "ئێمه پانتاییه‌كى شل ده‌خوڵقێنین، كه‌تیایدا ده‌نگ ده‌بێته چێژ، ده‌نگ سه‌رتاسه‌ر به رووداو و كردار ده‌چێت، كه له‌رێگه‌یه‌وه مرۆڤ ده‌توانێ به‌به‌رده‌وامى شتى نوێى تیادا بدۆزێته‌وه ". جگه له‌مه‌ش ئاماژه‌ى ئه‌وه ده‌كات "ده‌نگ وه‌كو سه‌رچاوه، كانیاوێكه هه‌رگیز دوا دڵۆپ ناناسێت، نادیارێكه هه‌رگیز ریزكردنى یه‌ك و دوویى و پۆڵێنكردنى ئه‌لف و بێى به‌دیار ناكات. ده‌نگ مرۆڤه، تاكه‌كانه، ده‌نگى یاده‌وه‌ریى و ئاماده‌گى ئێستاشمانه. هه‌رئه‌مه‌شه ئه‌و مۆتیڤه‌ى وا ده‌كات توانسته وێنه‌یى و جه‌سته‌یى و ده‌نگییه‌كانیش له ئه‌زموونێكه‌وه بۆ ئه‌زمونێكى تر له گۆڕِان و دۆزینه‌وه‌ى به‌رده‌وام و پانتایى و به‌رجه‌سته‌كردنى جیاوازدابن ".
له‌م گه‌ڕانه ئه‌زموونكاییه‌ى(بێ سێبه‌ر)دا نیگار و شه‌ماڵ هه‌وڵى ئه‌وه‌یان داوه زمانێك بدۆزنه‌وه و پێكبهێنن كه له‌ده‌ره‌وه‌ى لۆژیكى زمانى ناسراودایه، واته زمانێكى نوێى هونه‌ریى كه له‌یه‌كه‌ى ده‌نگى و ریتمى كلتووره جیاوازه‌كانه‌وه سه‌رچاوه ده‌گرێت. واتا چ له‌سه‌ر ئاستى ده‌قه ده‌نگى و گۆرانى ئامێزه‌كان و چ له‌سه‌ر ئاستى ده‌قه گوتراوه‌كاندا به‌پێى پێكهاته‌یه‌كى ڕیتمى هونه‌ریى، ئه‌وا بینه‌ر یا وه‌رگر گوێى له وشه و رسته‌ى ته‌واوه، به‌ڵام له سیسته‌مى نیشانه‌یى لینگویستیكیدا مانایه‌كى ناسراوت وه‌كو مه‌دلول پێ نابه‌خشێ، ئه‌مه‌ش داهێنانێكى ترى لابۆرى شانۆى لالشه كه به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ك تایبه‌تمه‌ندێتى خۆى هه‌یه و له‌سه‌ر هه‌موو ئاسته‌كان جیاوازه له‌و هه‌وڵانه‌ى شانۆى هاوچه‌رخ به(پیته‌ر بروك)یشه‌وه، كه له ئه‌زموونێكدا یان چه‌ند ئه‌زموونێكدا زمانێكى هونه‌ریى تایبه‌تیان به‌كاربردووه.
بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ش(شه‌ماڵ و نیگار)ده‌ڵێن: "ئه‌و ئه‌زموونانه سه‌رتاسه‌ر له‌نێو سنوور و پانتاییه‌كانى راڤه‌ى ده‌رهێنانى و دراماتۆرگى و به‌رجه‌سته‌كردنى رۆڵ و كه‌سایه‌تى و چیرۆك و حیكایه‌ت گێرِانه‌وه‌دا كاریان كردووه، هه‌روه‌ها په‌یوه‌ندییه‌كى ئاماژه‌یى و راسته‌وخۆیان به كه‌ره‌سته و ماتریاڵه له‌به‌رچاوو و ناسراوه‌كانه‌وه خوڵقاندووه. جگه له مانه‌ش ئه‌وان رێكه‌وتنێكى ته‌واویان له‌نێو خۆیاندا له‌سه‌ر ده‌لاله‌تى تایبه‌تى كردووه. به‌ڵام له‌لاى ئێمه سه‌رتاسه‌ر پرۆسه‌كه به جیاوازى هه‌موو ئه‌م شتانه كارده‌كات ".
دیسانه‌وه "نیگار حه‌سیب "ئاماژه‌ى ئه‌وه ده‌كات: "ئایا چۆن ده‌توانین زمانێك بخوڵقێنین كه پرۆسه‌یه‌كى ته‌واوى كۆمۆنیكاتسیۆنى له‌چوارچێوه‌ى كلتورێك خۆیدا، یان له‌نێو كلتووره‌كاندا به‌ئه‌نجام بگه‌یه‌نین!!... ئه‌مه له‌ساێكدا من به هیچ شێوه‌یه‌ك رۆڵێك یان كه‌سایه‌تییه‌ك له‌مانا شانۆییه‌كه‌دا نمایش ناكه‌م و حیكایه‌ت ناگێڕمه‌وه.
هه‌رلێره‌دا كرده‌ى(نوێنه‌رایه‌تى) و (به‌رجه‌سته‌كردنى ئه‌وى تر)به یه‌كجاره‌كى بزره و مانایه‌كى بۆ نامێنێته‌وه و له‌جێگه‌ى ئه‌مانه پرۆسه‌ى(ئاماده‌گى)ده‌بێته خوڵقێنه‌رى پانتاییه‌كان.
ده‌ركه‌وته به‌راییه‌كانى ئه‌م ئه‌زموونه گرنگ و نوییه‌ى نیگار و شه‌ماڵ له‌بوارى خوڵقاندنى ئه‌م زمانه پێرفۆرِمانسى یه‌دا له ساڵى (2000وه بۆ 2005)وه‌كو لابۆرى شانۆى لالش له نه‌مسا و ژاپۆن و پۆڵۆنیا و ئه‌ڵمانیا و میسر و تونس دا پراكتیزه كراوه و بۆته جێگه‌ى مشتومڕ و سه‌رسوڕمانى ته‌واوى ئاماده‌بووان.
وه‌كو ده‌رده‌كه‌وێت سه‌رجه‌مى ئه‌زموونه‌كانى لابۆرى شانۆى لالش به ئارِاسته‌ى هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى پێكهاته ناسراوه‌كانى چه‌مكى (شانۆ) و (نومایشتى شانۆیى) كارده‌كات و واپێویست ده‌كات زۆر به ووردى له چه‌مكى(ئاماده‌گى)بڕوانین.
لێره‌دا شه‌ماڵ عومه‌ر ده‌نووسێت:" ئێمه له‌نێو پانتایى پێرفۆرمانسیدا كارده‌كه‌ین، له هه‌وڵى قووڵكردنه‌وه و فراوانكردن و دۆزینه‌وه‌ى توانسته پێرفۆرماتیڤییه‌كانین...ئه‌مانه كارێكى قورس و ئاڵۆزن، پێویستیان به كارى به‌رده‌وام و رۆژانه‌یى و ئه‌زموونكاریى هه‌یه...چه‌مكه‌كانى كه‌لتوور، جه‌سته، ده‌نگ، ئه‌نترۆپۆلۆژى، پێرفۆرمانس، پێرفۆرماتیڤ و ئه‌وانى تریش گۆڕانكارى گه‌وره‌یان به‌خۆیانه‌وه دیوه، مه‌وداكانیان فراوانتر بوون، ئاسته‌كانیان بۆ خوێندنه‌وه و قسه‌كردن چه‌نده‌ها ڕه‌هه‌ند و مه‌وداى جیاوازیان خوڵقاندووه. ئه‌مانه‌ش هیچیان له مۆتیڤى حه‌زێكى ساته‌وه‌ختى و مۆده‌وه سه‌ریان هه‌ڵنه‌داوه، به‌ڵكو ده‌ره‌نجامێكى سرووشتى ئاڵۆزبوون و هه‌روه‌ها فراوانبوونى كێشه و خه‌ونه‌كانى مرۆڤ و جیهانن.ئێمه‌ش له‌گۆڕانداین، له‌گه‌ڕانداین، چونكه هه‌موو ئێستاتیكا و ته‌كنیكه‌كان له پراكتیكه‌وه سه‌رچاوه ده‌گرن. مێژووى شانۆ، مێژووى جه‌سته‌یه، مێژووى ده‌نگه، مێژووى ده‌ق و ته‌كنیك و پراكتیكییه‌كانه، باشتر بڵێم مێژووى مرۆڤ و په‌یوه‌ندییه‌كانێتى.
لێره‌وه گه‌ڕان له‌دووى هه‌ر رێگه‌یه‌كى نوێ، واتا دۆزینه‌وه و خوڵقاندن داڕشتنه‌وه‌یه‌كى ترى ماتریاڵ و په‌یوه‌ندییه‌كانه له (كۆنتێكستێكى) ته‌واو جیاوازدا. بۆیه چه‌مكى(پێرفۆرمانس)له خستنه‌كارى ئێستاتیكیانه‌ى لابۆرى شانۆى لالش دا به‌ماناى وه‌رگێڕانه ده‌قاوده‌قییه‌كه‌ى(نومایشتى شانۆیى..ناگرێته‌وه كه ئێستا له‌زۆربه‌ى وڵاتانى جیهاندا له‌ئه‌نجامى هه‌ڵه و خراپ تێگه‌یشتن له‌م چه‌مكه وه‌كو مۆده‌یه‌ك ته‌نانه‌ت نومایشته ته‌قلیدییه‌كانیشى پێ ئاماژه ده‌كرێت،...هه‌روه‌ها ئه‌و ته‌وژمه هونه‌رییانه‌ش ناگرێته‌وه كه له شه‌سته‌كانى سه‌ده‌ى رابردووه‌وه تاوه‌كو ئێستا به (هونه‌رى پێرفۆرمانس) ناسراون، به‌ڵكو له‌لاى ئێمه(پێرفۆرمانس) چه‌مكێكى ئه‌لته‌رناتیڤییه له‌به‌رامبه‌ر چه‌مكى(نومایشتى شانۆیى) و (شانۆ) له‌مانا ناسراوه‌كانیاندا."
*ئه‌زموونى(بێ سێبه‌ر)له قاهیره:
ئه‌زموونى (بێ سێبه‌ر)ى لابۆرى شانۆى لالش له فێستیڤاڵى ئه‌مساڵى قاهیره‌ى نێونه‌ته‌وه‌یى بۆ شانۆى ئه‌زموونگه‌رى بووه جێگه‌ى سه‌رنج و تێڕامانى ئاماده‌بووان. ئه‌نجامى ئه‌م سه‌ركه‌وتنه دانسقه‌یه‌ش میوانداریكردنى لابۆرى لالشه بۆ ئیتاڵیا و یۆنان و تونس و ئوردون و مه‌غریب، هه‌روه‌ها (دكتۆر ئه‌شره‌ف زه‌كى)ئه‌ندامى لیژنه‌ى باڵاى فێستیڤاڵى قاهیره و سه‌رۆكى به‌شى رێكخستنى به‌رنامه‌كان و سه‌رۆكى نه‌قابه‌ى ئه‌كته‌رانى میسر و به‌رێوبه‌رى ماڵى هونه‌ریى قاهیره داوه‌تنامه‌ى فه‌رمى ئاراسته‌ى شه‌ماڵ عومه‌ر و نیگار حه‌سیب كرد بۆ سازدانى وه‌رشه‌یه‌كى هونه‌ریى درێژ بۆ هونه‌رمه‌نده گه‌نجه‌كانى قاهیره كه له‌سه‌ره‌تاى ساڵى(2009)دا به‌ئه‌نجام ده‌گات.
بێ سێبه‌ر له كۆنفرانسێكى رۆژنامه‌وانیدا:
كۆنفرانسێكى رۆژنامه‌وانى به ئاماده‌بوونى شه‌ماڵ و نیگار و ده‌رهێنه‌رى عه‌ره‌بى و تونسى ناسراو(ئه‌لمونجى بن ئیبراهیم) و نووسه‌ر و ره‌خنه‌گرى به‌ناوبانگى میسرى(خالد سلیمان) و رۆژنامه‌وانى عه‌ره‌بى(ناسیر عه‌بدولحه‌فیز و ئه‌سما عه‌فیفى) له‌سه‌ر ئه‌م ئه‌زموونه‌ى لابۆرى لالش ئه‌نجامدرا، جگه له‌مه‌ش شه‌ماڵ و نیگار له‌ته‌ك نوێنه‌رى گروپه‌كانى تردا میوانداریكران بۆ به‌شداریكردن له كۆنفرِانسێكى تایبه‌تى له‌سه‌ر(شانۆى ئه‌زموونگه‌رى له‌نێوان ده‌سته‌بژێر و جه‌ماوه‌ردا).
شانبه‌شانى ئه‌مانه‌ش كۆمه‌ڵێ وتارى دانسقه‌ش له‌لایه‌ن بیریاران و ره‌خنه‌گرانى شانۆوه له‌سه‌ر ئه‌م ئه‌زموونه به زمانى عه‌ره‌بى و ئینگلیزى بلاوكرانه‌وه، له‌وانه‌ش نووسینێكى(پول شاوول) نووسه‌ر و ره‌خنه‌گرى گه‌وره‌ى عه‌ره‌بى له رۆژنامه‌ى(ئه‌لموسته‌قبه‌ل)ى لوبنانیدا، ده‌رهێنه‌ر و بیریارى شانۆى یۆنانى خاتوو(ماریللى ماسترانتۆنى) و (دكتۆر ئارێك ئابرام)له زانكۆى حه‌لوان، بیریار و نووسه‌ر و مامۆستاى میسرى (دكتۆر ئه‌لسه‌ید محه‌مه‌د عه‌لى)، نووسه‌ر و ره‌خنه‌گرى میسرى(محه‌مه‌د شلبى) هه‌روه‌ها وابرِیاره دكتۆر(شه‌فیق ئه‌لمه‌هدى)یش كه دواى بیست ساڵ به(شه‌ماڵ و نیگار)شادبۆوه بابه‌تێكى تایبه‌تى بنووسێت.
له‌داهاتوویه‌كى نزیكدا به‌هاریكاریى لابۆرى لالش سه‌رجه‌مى ئه‌م ده‌قانه دخه‌ینه به‌رچاوى خوێنه‌رانى كورد كه هه‌موویان سه‌رتاپا ئاماژه‌ى ئه‌زموونێكى تابڵێى داهێنه‌رانه و ئه‌زموونكاریى ده‌كه‌ن وله‌و باوه‌ڕه‌دان كه ئه‌م ره‌وته تابڵێى رێگایه‌كى نوێى شانۆیه.
وه‌ك چۆن زۆرێك له كه‌ناڵه عه‌ره‌بى و عێراقییه‌كان به‌رنامه و دۆكۆمێنتى تایبه‌تیان له‌سه‌ر ئه‌م ئه‌زموونه تۆماركرد و له‌گه‌ڵ ئه‌وانه‌شدا لابۆرى شانۆى لالش له كۆنترین ناوچه‌ى شارستانیه‌تى مرۆڤدا كه پانتاییه‌كى ئه‌هرامه‌كانه فیلمێكى تۆماركرد كه بریتییه له چه‌نده‌ها ئه‌كسیۆنى هه‌ڵبژارده‌ى لابۆره‌كه‌یان.
*دوا هه‌واڵه‌كانى لابۆرى لالش:
ئێستا لابۆرى لالش به‌گه‌رمى سه‌رقاڵى(پرۆژه‌ى پرده‌كان)ه به هاوبه‌شى وڵاتانى نه‌مسا و ئۆكرانیا و كۆسۆڤۆ و ئێران، ئه‌م پرۆژه‌یه پێكهاتووه له‌چواربه‌ش و به‌شى یه‌كه‌م له ئۆكرانیا له‌گه‌ڵ ئه‌كته‌ره‌كانى شانۆى(لێس كورباس) و به‌شى دووه‌مى له‌گه‌ڵ هونه‌رمه‌ندان و قوتابیانى زۆربه‌ى زانكۆ هونه‌رییه‌كانى ئێران له(تاران) و به‌شى سێهه‌میش له‌ته‌ك قوتابیانى زانكۆى پرشتینا و هونه‌رمه‌ندانى كۆسۆڤۆدا ئه‌نجامدراوه.
به‌شى چواره‌مى ئه‌م پرۆژه‌یه له‌مانگى نۆڤه‌مبه‌رى ئه‌مساڵدا به به‌شدارى كۆمه‌ڵێ هونه‌رمه‌ندى هه‌ڵبژێردراوى ئه‌و وڵاتانه شانبه‌شانى گروپى لالش له ڤییه‌نا ئه‌نجامده‌درێ.
له‌سه‌رجه‌مى ئه‌م پرۆژه‌یه‌دا(حه‌فتا)هونه‌رمه‌ند به‌شدارییان كرد و له‌ئاینده‌دا و له‌وتارى داهاتوومان درێژه‌ى ئه‌م پرۆژه‌یه و هه‌روه‌ها پرۆژه‌ى(نیده هۆف)ى شانۆى لالش كه له گوندێكى بنار زنجیره شاخه‌كانى ئاڵپى نه‌مساوى كه ماوه‌ى دوو ساڵى خایاندووه، ده‌خه‌ینه پێش چاوى خوێنه‌ران
شۆڕش محه‌مه‌د حسێن